Tijdgenoten

Jazeker, tijdgenoten zijn Tristan Murail (*1947), Claude Vivier (1948-1983) en Gérard Grisey (1946-1998) beslist. Ze hebben nog wel meer gemeen. Zo hebben/hadden ze alle drie Frans als moedertaal: Murail en Grisey zijn Fransen, Vivier was een Canadees.

Dat lijkt een triviale vaststelling, maar dat is het niet. De muziek die het drietal maakt wordt namelijk heel vaak als ‘typisch Frans’ omschreven. Toen in de jaren zeventig de na-oorlogse avant-garde was uitgeraasd, zochten componisten naar een geluid dat voor mensenoren behapbaar maar toch origineel was. In Frankrijk kwamen sommige componisten uit op de spectrale muziek. Niet toonladders van welke soort dan ook, maar de natuurlijke boventoonreeks werd als basis voor de muziek genomen. Dat resulteert in een statische, vreemde en zeer welluidende muziek waarin deels bekende intervallen als kwinten en tertsen doorklinken, maar ook nieuwe, onbekende intervallen. Het vraagt veel van de instrumentalisten, die hun instrumenten opnieuw moeten leren spelen, maar voor de luisteraar is het vaak een feest.

In dit concert horen we drie kamermuziekwerken die op deze leest geschoeid zijn. We horen combinaties van piano met enkele solo-instrumenten, vooral blazers. Murail tekent Treize couleurs du soleil couchant. Dertien kleuren? Er zijn er maar zeven toch? Wie zoekt, die vindt. Het zonnespectrum heeft kleuren die wij niet kunnen zien, zoals infrarood en ultraviolet. En het geluidsspectrum heeft natuurtonen die wij normaal niet gebruiken, zoals de zevende, de elfde en de dertiende. Murail laat ze hier horen en schildert de zonsondergang daarmee kleuriger dan wij met onze eigen ogen kunnen zien.

Claude Vivier, die in het verre Quebec als een van de eerste bij het spectrale idioom aankwam, zoekt het in exotische oorden: in Paramirabo (sic) herkennen we een luisteraar die een groep kinderen levendig vertelt over verre landen. Misschien is hij, net als Vivier, nooit in Suriname geweest en verzint hij het waar hij bij zit, maar dat maakt niet uit: met zijn levendige verteltrant is hij altijd het beluisteren waard.

Gérard Grisey stond nog met één been in de oude avant-garde en kwam wat later bij de spectrale stijl uit. De werken die hij erin schreef worden hoog geschat. Vortex temporum, een van zijn laatste werken, is een modern ballet. Wervelende dansers bewegen zich op al even zwierig wervelende boventoonbouwsels.