Barok in de Pieter

Dit project is om meerdere redenen uniek te noemen. Ten eerste vanwege de muziek die op het programma staat: veel muziek die nog nooit eerder in Nederland heeft geklonken met een ongekende bezetting van tot wel 40 stemmen. Ten tweede: de uitvoering ligt in handen van amateurmusici en professionals, die op gelijkwaardig niveau samenwerken.
Kennis en enthousiasme worden uitgewisseld waardoor de amateurs en de professionals samen op een hoger plan komen.

Door de eeuwen heen hebben componisten vaak gezocht naar manieren om muziek grootser en indrukwekkender te maken. Nu kan dat op allerlei manieren, maar de meest voor de hand liggende is het optrommelen van méér musici. Vooral wanneer een vorst of andere hoogwaardigheidsbekleder iets te vieren (of te treuren) had, werden er extra zangers en spelers ingeschakeld.
Het componeren van veelstemmige muziek gebeurde niet alleen vanuit een banaal verlangen naar bombast. Het schrijven van muziek met veel verschillende partijen is ook een technische uitdaging, die componisten graag aangingen. Dit gold des te meer in de muziek van de renaissanceperiode (grofweg 1400–1600). In de renaissance was het ideaal om alle muzikale partijen zo zelfstandig mogelijk te maken (polyfonie). Om dat te waarborgen hielden componisten zich aan strenge theoretische regels, en hoe meer stemmen, des te moeilijker het was om aan die regels te voldoen. Componisten als Josquin en Tallis die de techniek feilloos beheersten, konden dus hun vaardigheden op de proef stellen door muziek voor een gigantisch aantal stemmen te schrijven.
In de barokperiode (1600–1750) raakten componisten door nieuwe invloeden geïnspireerd om veelstemmige muziek te schrijven. Belangrijk is de zogenaamde Venetiaanse School, een stroming van innovatieve componisten die grofweg tussen 1550 en 1600 werkten voor de San Marco-basiliek in Venetië. De San Marco had een ruime akoestiek en meerdere koorbalkons waar groepen musici konden worden opgesteld. Dat stelde de Venetiaanse componisten in staat om te experimenteren met
meerkorigheid, waarbij verschillende ‘koren’ afwisselend en soms tegelijkertijd te horen waren, wat een soort stereo-effect opleverde. Dit wordt ook wel de Italiaanse concertato-stijl genoemd, die veel componisten in de rest van Europa heeft geïnspireerd en beïnvloed.
In Venetië liepen ook veel uitstekende instrumentalisten rond, zoals violisten, trombonisten en zinkspelers (een zink is een gekromd blaasinstrument met een mondstuk vergelijkbaar met dat van een trompet, maar met gaten als bij een blokfluit). Tot dan toe werden veel instrumenten beschouwd als hulpmiddelen om zangstemmen mee te versterken, maar de aanwezigheid van zoveel virtuozen zorgde ervoor dat de Venetianen ook muziek gingen schrijven bedoeld voor specifieke instrumenten.
Gecombineerd met de concertato-stijl leverde dit kleurrijke muziek op met contrasterende groepen zangers en instrumentalisten, waarbij dan weer blazers te horen zijn, dan weer strijkers, dan weer zangers.
In dit concert hoort u muziek voor zeer grote bezetting uit de renaissance en vroege barok. Het concertprogramma is deels ontstaan uit een ander programma dat in 2024 te horen was in de serie Muziek aan de Lek in Culemborg. Dat concert gaf een overzicht van de muzikale geschiedenis van de Thomaskerk in Leipzig en de componisten die daar als Thomascantors (muzikale directeurs) gewerkt hadden in de periode voordat Johann Sebastian Bach (1685–1750) deze prestigieuze functie
bekleedde. Bij het onderzoek naar aanleiding van dit muziekproject, kwam er ook muziek tevoorschijn die vanwege de zeer grote vereiste bezetting niet meteen uitgevoerd kon worden. In het concertprogramma vandaag hoort u alsnog twee van deze werken: Herr Gott, dich loben wir van
Johann H. Schein en Lobe den Herrn, meine Seele van Johann Schelle.
Bijzonder: voor zover na te gaan luistert u vandaag naar de Nederlandse première van deze indrukwekkende werken!