Klankbron 119: Khammu
De Khammu leven in Laos, Thailand, Vietnam en China. Hun belangrijkste lied genre is de Teum. Een zangstijl waarin men allerlei gebeurtenissen uitdrukt van persoonlijke omstandigheden en ervaringen tot meer gemeenschappelijke zaken. Veelal is het onbegeleide solozang met deels geïmproviseerde teksten op een dichterlijk stramien. Vaak reageert men op iemands zijn vraag of liedtekst. Er zijn vaak bijeenkomsten waar men zijn kunde laat horen in een spel van zang en woorden waaraan iedereen deelneemt. Degene die niet solo zingt ondersteunt de solozanger met regelmatige koorzang.Er zijn vele Teum stijlen die genoemd zijn naar de regio waar zij vandaan komen en of de functie die zij hebben. Soms worden de liederen begeleid door instrumenten van mondorgel en blaasinstrumenten tot gong, cymbalen en allerlei percussie-instrumenten.
Deel 1
Wij beginnen met een instrumentaal stuk uit Thailand van een neusfluit en een lange bamboe hoorn. Het is een stuk dat u al eerder kon horen in Klankbron 94 van 13 oktober 2023 over de Khammu Nan en Nam Ou. Dan komt een lied van Nang Sün in Khammu Ou Meung Ngoy stijl over het leiden dat men ondervindt als men verhuist naar de stad. Het is geeft aan hoever men gaat in de buiging van tonen. Daarna komt een welkomstlied van Po I Tau uit Ban Mai bij Mengla in Sipsongpanna in Yunnan in China. De Khammu zijn daar terecht gekomen uit de provincie Pongsali in Laos in de 19de eeuw toen de regio leed onder allerlei roofzuchtige Chinese benden en toen Sipsongpanna nog onafhankelijk was. Daarna komt een lied over het belang van samenwerking en harmonie gezongen door Nang Wong Panyason uit Vieng Poukkha in Noord-Laos en zij wordt gevolgd door een lied van Ay Kham uit dezelfde regio waarin hij aangeeft dat hij de lied opnemer nooit eerder heeft ontmoet.
Deel 2
We gaan nu verder met een lied met mondorgel begeleiding van de Teum soort “jonge man jonge vrouw” die door hen gezongen wordt. Het is in een stijl die Makut genoemd wordt. Het wordt gevolgd door een solo lied van Taw Kampan over de vrienden in de regio. Daarna komt een lied van Nang Khang getiteld Yook dat plagen betekent. Dan volgt nog een mondorgel lied waarin Nang Theun zingt over dat zij vroeger arm waren en het leven moeilijk was maar dat het nu comfortabeler is geworden. Daarna komt een lied begeleid door een gong en grote cymbalen gezongen door Kham Ket Sitpraseut. Ook het lied daarna begeleid door alleen de gong wordt gezongen door Kham Ket Sitpraseut.
Lamet
Dan volgen een tweetal liederen van de Lamet, buren van de Khammu in de provincie Bokeo van Laos. Zij hebben deels dezelfde muziekcultuur maar spreken een eigen totaal verschillende taal. In het eerste Lamet lied zingt Nang Rieng Lawang over dat zij arm zijn en nog nooit de lokale gouverneur hebben gezien. In het tweede lied zingt Bun Soi over de kikvorstrommel, een bronzen trommel die een belangrijk deel was van de lamet cultuur zoals beschreven in het boek Lamet Hill Peasants in French Indochina van Karl Gustav Izikowitz uit 1951 maar waarvan het merendeel van de bronzen trommels is verdwenen of verkwanseld tijdens de Vietnamoorlog die ook in deze regio gewoed heeft.
Pongsali
Het wordt gevolgd door drie Khammu liederen. Het eerste van Nang Chün over het zingen voor een buitenlander. Dan een lied van Nai Ye Kewprasert over de geschiedenis van zijn dorp in de provincie Pongsali van Laos en als laatste lied van dit deel een lied gezongen door vier vrouwen uit Nan in Thailand. Over beiden kunt u meer horen in de eerdere Klankbron van 13 oktober 2023 over de Khammu Nan en Nam Ou.
Meung Ngoi
Als laatste track kunt u nog luisteren naar een lied van Nang Sün over zorgen over jongeren en plagen ook weer in de Meung Ngoi stijl. Een soortgelijke track van haar vindt u op de LP Land of Three Fogs van Tropos Records met opnamen van de inheemse volkeren uit Zuid Oost Azië.
Playlist
01 Teum 3 Toot and Lalu 1’31
Teum Mu
Mae Chen Sawlangtoi – Toot (nose flute)
Nang Ma Konganan – Lalu (long bamboo horn)
recorded by Fred Gales at Ban Huai Moi,
Nan, Thailand, December 2022
02 To move to the city is very suffering 4’46
Nang Sün Nai Lang – voice,
Recorded by Fred Gales at
Vieng Poukkha, Laos, 2006
Khammu Ou Meung Ngoy style
03 Song of welcome 3’29
Po I Tau – voice
Recorded by Fred Gales at Ban Mai,
Mengla, China, 2006
04 Unity, work together 7’31
Nang Wong Panyason
Recorded by Fred Gales atVieng Poukkha, 1-4-2003
05 We never met before 4’09
Ay Kham – voice
Recorded by Fred Gales at
Vieng Poukkha, 1-4-2003
06 Khap Baw Saw 2’38
Young man Young Woman
Nang Theun – voice
Nai Som Thong – Khene
Recorded by Fred Gales at Ban Somsay,
Mueng Oun, Oudomsai,
4-1-2005
Teum Makut
07 Khap Teum Peun Mueng 4’36
Friends of the area – traditional song
Po Taw Kampan – voice
Recorded by Fred Gales at Ban Somsay,
Mueng Oun, Oudomsai,
4-1-2005
08 Yook 2’34
tease
Nang Khang – voice
Recorded by Fred Gales at Ban Somsay,
Mueng Oun, Oudomsai,4-1-2005
09 Before poor now more comfortable 2’13
Nang Theun – voice
Nai Som Thong – khene
Recorded by Fred Gales at Ban Somsay,
Mueng Oun, Oudomsai, 4-1-2005
Teum Euju
10 Teum 1 2’45
Kham Ket Sitpraseut – voice
unknown – gong, big cymbals, choir
Recorded by Fred Gales at just outside
of the new town of Luang Nam Tha, 5-6-1998
11 Teum 2 3’20
Kham Ket Sitpraseut – voice
unknown – gong, choir
Recorded by Fred Gales at just outside
of the new town of Luang Nam Tha, 5-6-1998
12 We are poor, never see the governor 2’36
Nang Rieng Lawang – voice
Recorded by Fred Gales at Ban Nam Toy,
Huay Xai, Bokeo, 28-3-2003
Lamet teum
13 Frog drum song 5’45
Bun Soi – voice
Recorded by Fred Gales
at Vieng Poukkha, 2006
14 I am just a child to teum for the falang 1’54
Nang Chün – voice
Recorded by Fred Gales at
Ban Vieng Kham, April 2003
15 History of Huai Küt 2’14
Nai Ye Kewprasert – voice
Recorded by Fred Gales at Huai Küt,
Meung Khua, Laos, januari 2023
16 Teum 4 2’15
Teum Mu
Mae Chen Sawlangtoi – Voice
Nang Ma Konganan – Voice
Nang Jon Kalik – Voice
Po Tüng Sawlangtoi – Voice
Recorded by Fred Gales at Ban Huai Moi,
Nan, Thailand,
december 2022
17 Worry about young people and teasing 4’43
Nang Sün Nai Lang – voice
Recorded by Fred Gales at Vieng Poukkha, 2003
Khap Ou Meung Ngoi Nam
