De muziek van een trotse stadstaat.
Als trouwe luisteraar van Sanssouci weet u het: Duitsland was in de achttiende eeuw in vele tientallen staatjes verdeeld, en vrijwel allemaal hadden ze een eigen muziekleven. We hebben er al vele bezocht en er zullen er nog vele volgen.
Vandaag leggen aan bij de kade van Hamburg. Dan al eeuwen een vrije en welvarende havenstad. Een hof had deze republiek niet; een hofkapel of hofcomponist dus ook niet. Gelukkig was de burgerij niet te beroerd om flink in muziek te investeren.
Vanaf 1721 tot aan zijn dood in 1767 had niemand minder dan Georg Philipp Telemann de positie van cantor aan het Johanneum – een kerkelijk gymnasium in de stad – bekleed. Misschien wel de populairste componist van zijn tijd, een geheide publiekstrekker en een brenger van groot prestige. Zijn opvolger had dus flinke schoenen te vullen!
Het oog van het Hamburgse stadsbestuur viel op Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788). Deze componist had er al een hele carrière op zitten als componist en klavecinist aan het hof van de Pruisische muziekkoning Frederik de Grote, in paleis Sanssouci. Hij gold als de grootste componist van dat moment, vooral onder vakbroeders – Mozart eerde hem later met de woorden “Bach is de vader, wij zijn de kinderen”. Bovendien had hij een bekende vader, en was Telemann in eigen persoon zijn peetoom geweest.
De zaak werd vlot beklonken. In Sanssouci had Bach werkzekerheid, maar hij was onderhand wel aan iets nieuws toe. Zo verkaste hij in 1768 naar Hamburg, en bleef daar tot zijn dood twintig jaar later als cantor aan het Johanneum verbonden. In zijn Hamburgse periode schreef Bach natuurlijk veel kerkmuziek, maar ook instrumentale muziek. We horen in het eerste deel van dit programma een symfonie en een deel van het oratorium Die Israeliten in der Wüste, de eerste compositieopdracht die Bach bij aankomst in de havenstad kreeg.
Het tweede deel van dit programma is voor een andere Hamburgse componist. Om precies te zijn: voor Bachs opvolger als Johannescantor, Christian Friedrich Gottlieb Schwenke (1767-1822). In zijn laatste jaren was Bach nog zeer actief als uitvoerend musicus, niet in de laatste plaats als dirigent van oude en nieuwe muziek. Zo, en door persoonlijke lessen bij de oude meester, leerde Schwenke het oude werk van Bach kennen, maar ook het werk van Telemann en van Johann Sebastian Bach. We horen in dit programma een strenge fuga op barokke leest, die de geest van Bachs grote vader uitademt. Maar we horen hem ook van een eigentijdse kant, in zijn Hoboconcert in C.
Afspeellijst
1. Carl Philipp Emanuel Bach – Symfonie in D, Wq. 183/1
2. Carl Philipp Emanuel Bach – Die Israeliten in der Wüste, Wq. 238 (fragment)
3. Christian Friedrich Gottlob Schwenke – Hoboconcert in C
4. Christian Friedrich Gottlob Schwenke – Fuga in F “Fuga diatonica in contrapunto doppio per tutti gli intervalli”
