Klankbron 118 Moo Lam en het mondorgel. Een Klankbron over Moo Lam en de Khene, het mondorgel. Moo Lam is de naam voor een muziekstijl uit Laos en Isan, Nood-Oost Thailand.
Het woord Moo Lam betekent letterlijk de dokter of deskundige van de woorden van de zangstijl en wordt gebruikt om een zanger van dit genre aan te duiden. Het mondorgel is het meest gebruikte muziekinstrument om dit instrument te begeleiden maar andere instrumenten als de phin, de luit, de kong of drum en nog meer worden ook gebruikt. Moo Khene wordt gebruikt als term voor de mondorgelspeler.
Terry E. Miller
Wij zijn begonnen met een opname van de pas overleden Terry Ellis Miller, een Amerikaanse etnomusicoloog, die zich toegelegd had op het mondorgel en de muziekstijlen van Isan en Laos. Hij is belangrijk geweest voor de populariteit van deze muziek en heeft ook menig westers muzikant geïnspireerd om zelf het mondorgel te gaan bespelen. Wij gaan verder met twee andere mondorgel opnames van hem. Eerst La Noi waarvan de naam verwijst naar de toonsoort van de melodie en Meng Pu Tom Dok, de bijen bij de bloemen.
Moo Lam Traditioneel
Dan volgen twee opnames van Jacques Brunet Sut Sa Men verwijzend naar de toonsoort en Lam pii fa waarvan de naam van het lied verwijst naar het oproepen van de geesten om een zieke te genezen of naar de dans van hen die bevangen zijn door een geest. Dan volgt Lam Mahaxay een gezongen lied met een beschrijving van de streek rond Takkèhk bij de Mekong in het zuidelijk deel van Laos. Daarna volgt een solo op een groter mondorgel in een langzame wat oudere stijl. Dan een gezongen lied Lam Kio, over flirten, uit Isan. Dat wordt weer gevolgd door een lied over Sang Khom in het noordelijk deel van Isan. Als laatste lied van dit eerste deel hoort u een lied van de Phuan uit Laos over hoe iemand zijn huis versierd in afwachting van de komst van een vrouw. Het is een lied waarin een man zingt gevolgd door een vrouw die haar reactie geeft. Het is de gebruikelijke manier van zingen waarin man en vrouw elkaar opvolgen in hetzelfde lied met veelal een ter plekke geïmproviseerde tekst. Het gemak van de improvisatie en het direct en gevat kunnen antwoorden op een eerdere vocalist wordt gezien als een blijk van kundigheid.
Moo Lam als pop muziek
Het tweede deel van deze klankbron gaat het over Moo Lam als popmuziek met elektrisch versterkte instrumenten en geluidseffecten. Eerst een track van een wat oudere cassette uit Laos met een lied van de Phu Thai zangeres Phu Vieng Jansamai. Het wordt gevolgd door Lam Tang Wai, een beschrijving van een stad uit Laos door de zangeres Mae Jim Siriwan Jansawang begeleid door Moo Khene Um Vimonrat en band. Dan een Boeddhistisch lied over hoe Siddhartha Boeddha werd, gezongen door Sompong Ma Phon. Ook weer begeleid door Moo Khene Um Vimonrat en band. Als laatste lied van dit tweede deel hoort u een track van de Nederlands-Thaise band Apichat Pakwan, hun versie van Lam Salawan, de muziek uit de regio van Saravan in Laos met veel elektronica. Waarmee de band internationaal veel belangstelling krijgt.
Na de afkondiging
Als laatste track hoort u na de afkondiging het vuurwerk feest van Moo Khene Um Vimonrat op Khene en La Bo op phin, luit. Zij waren afgelopen zomer nog in Berlijn en speelden ook daar ook op straat. Moo Khene Um publiceert een uitgebreide facebook side met videoverslagen van nummers, het vervaardigen van mondorgels en de Phu Thai vrij riet fluit en hoe men kan leren om het mondorgel te bespelen. Via de links op de webpagina van deze Klankbron kan men haar facebook pagina volgen.
De Klankbron is er weer op vrijdag 14 november met een uitzending over de muziek van de Khammu. Graag tot dan.
Playlist
01 Lai Sootsanaen 1’07
Tawng-koon See-aroon – Khene
LP Lao Music of the Northeast
Lyrichord LLST 7357, A2
recorded by Terry E. Miller 1973-74
Name is mode of melody
02 La Noi 2’05
Sootee Chaidilut – Khene
Tawng-koon See-aroon – Khene
LP Lao Music of the Northeast
Lyrichord LLST 7357, A8
recorded by Terry E. Miller 1973-74
Name is mode of melody
03 Maeng poo dawm dawk 1’15
Bees around the flowers
Tawng-koon See-aroon – Khene
LP Lao Music of the Northeast
Lyrichord LLST 7357, A11
recorded by Terry E. Miller 1973-74
04 Sut sa men 2’28
Thao Phet Sananikhone – khène
LP Traditional Music of Southern Laos
Philips 6586 012, B1a, 1973
Unesco collection “musical sources”
recorded by Jacques Brunet
name is mode of melody
05 Pheng Phi Fa 5’18
Phu Thao Tène – khène
Thao Seng – khène
Thao Bunkeud – cymbals
LP Traditional Music of Southern Laos
Philips 6586 012, A1, 1973
Unesco collection “musical sources”
recorded by Jacques Brunet
Song to call the spirits or let the possessed dance
06 Lam Mahaxay 5’45
Sengphet Souryavongsay – vocals
Tem Mahavong – khene
Nouthong Phimvilayphone – kachapi (lute)
Lidsida Thipsangvanh – kong tapone (drum)
not mentioned – niap niep (notched stick)
CD Music from Southern Laos
Molam Lao
Nimbus records NI 5401,1994, track 10
recorded Robin Broadbank in Montreuil, France 17 April 1993
Thakkhèk area. About the beauty of the Mahaxay region, the nature, the rain, the forests, the harvests.
07 Pheng Borane 3’42
Tem Mahavong – khene
Music of ancient times. Old style and way of playing on a large mouth organ.
CD Music from Southern Laos
Molam Lao
Nimbus records NI 5401,1994, track 3
recorded Robin Broadbank in Montreuil, France 17 April 1993
08 Lam Kio (Thang San) 2’47
flirting (melodic mode)
Chawiwan Damnoen – vocals
Tongkham Thaika – khene
CD Mo Lam singing of Northeast Thailand
King record KICC 5123, track 3, 1991
recorded Matsubayashi Masashi, March 1991, Bangkok
09 Mueng Sang Khom 3’10
Ajahn Hahn Honghaw – Khene (mondorgel),
Sak Lek – zang
Recorded by Fred Gales, in Sang Khom, Thailand, 2011
10 I decorate the house waiting for you 8’05
Taw Kamda Kewpanya : male voice
Nang Khamplien Sitidet : female voice
Seing Bunma Sitidet : Khene
Album Laos I
Sound Reporters SR 1002 CD, track 13, 2024
https://soundreporters.bandcamp.com/album/laos-1
recorded by Fred Gales in Ban Na Khong, Laos in 2-1-2005
Thai Puan
11 Saw Phu Thai Eun Sang 4’11
Phu Vieng Jansamai – singer
MC Saw Phu Thai Eun Sang
Nation, A1
12 Lam Tang Wai 5’46
Name of city in Savannakhet Laos
Mae Jim Siriwan Jansawang – vocals
Moo Kene Um Vimonrat – Khene
Seung Ban Teung Sin – band
https://www.facebook.com/watch/?ref=saved&v=1041578994800010
13 Lam Phoen Sittata Ook Buat 3’01
Siddhartha becomes the Buddha
The foundation of the right to be ordained
Moo Lam Sompong Ma Phon – vocals
Moo Kene Um Vimonrat – Khene
Seung Ban Teung Sin – band
Ajaan Sonthon Chai Rungreun – composer
https://www.facebook.com/watch/?ref=saved&v=379965754669341
14 Lam Salawan 3’07
Wimonmat Kangjantha – vocals
Pumisakseri Sasida – phin (lute), sor (fiddle)
Angkanang Pimwankum – percussion
Olivier Schreuder – arrangement, percussion, electronics, drum programming
LP Esantronics
Apichat Pakwan
Animistrecords 006, A4, 2019
15 Seun Bung Fai 6’02
Bungfai competition
Moo Kene Um Vimonrat – Khene (mouthorgan)
La Bo – Phin (lute)
https://www.facebook.com/watch/?ref=saved&v=1047055527637276
