Als ware liefde bestaat, dan vinden we het in deze aflevering.
In mei 1778 trouwde Ludwig August Lebrun (geboren 1752) met Franziska Dorothea Danzi (geboren 1756). Allebei waren ze musici: hij was hoboïst, zij was sopraanzangeres.
Achter dit vrij banale feit gaat een prachtig romantisch verhaal schuil, een verhaal dat we al gauw sprookjesachtig zouden noemen als het niet gewoon echt gebeurd was. De twee echtelieden kenden elkaar uit het hof van Mannheim, dat unieke hof waar een goedgeefse, muzikale vorst het beste en grootste orkest ter wereld liet ontstaan. Al in eerdere afleveringen maakten we kennis met dat “leger van generaals”. Hun beider vaders vochten ook in dat leger: vader Lebrun was eveneens hoboïst, vader Danzi hanteerde de cello.Zodoende kenden de twee elkaar al van kinds af aan, en al vanaf hun geboorte waren ze voorbestemd voor een muzikale carrière. Toch wisten ze de verwachtingen van hun ouders ruimschoots te overtreffen. Ludwig werd de grootste hobovirtuoos van zijn tijd, en Franziska schopte het tot prima donna. Allebei wisten ze het publiek niet alleen te bevredigen, maar te betoveren.
Een concert van één van beiden was al iets om je geld aan uit te geven, maar als ze samen musiceerden werd het nog vele malen mooier. Zijn hobo en haar stem waren perfect op elkaar afgestemd. De Britse muziekschrijver Charles Burney was niet zuinig met zijn complimenten: “Franziska Danzi en de uitmuntende hoboïst Lebrun reizen meestal samen, en het lijkt wel of zij naar niets anders dan zijn instrument geluisterd heeft, want als ze samen musiceren in tertsen en sexten, kun je niet horen wie de bovenstem heeft en wie de onderstem!”
Zo dachten veel componisten er ook over. Verschillende opera’s waarin Franziska de hoofdrol had, hebben een uitgebreide obligate hobopartij (d.w.z. een partij waarin de hobo uit zijn begeleidende rol breekt en melodische solopassages te spelen krijgt), en inderdaad heeft die vaak een duet te spelen met de sopraanstem.
In 1790 kreeg Franziska een aanstelling als prima donna aan de opera in Berlijn. Ludwig had toen echter al last van een hepatitis, waar hij in december van dat jaar aan overleed. Franziska’s oude broodheer Karl Theodor van Beieren beloofde haar het vorstelijke weduwepensioen van 1500 gulden per jaar, zodat zij en haar kinderen geen honger hoefden te lijden. Lang heeft de vorst dat niet hoeven uitbetalen, want vijf maanden later stierf ook Franziska. Blijkbaar kon ze niet leven zonder haar man.Dit romantische verhaal wordt hier muzikaal geïllustreerd met muziek van en voor de Lebruns. Ludwig was, zoals veel Mannheimers, in de eerste plaats componist voor zijn eigen instrument. Zijn hoboconcerten zijn intussen al door verschillende hoboïsten opgenomen; we horen hier het tweede concert door Bart Schneemann.
Ook Franziska componeerde. Muzikale vrouwen werden in de achttiende eeuw meestal alleen uitvoerend musicus – gewoonlijk zangeres, harpiste of klavierspeelster. Als een vrouw al componeerde, was dat tien tegen een voor haar eigen instrument. Maar Franziska schreef een cyclus van zes vioolsonates, en kreeg die ook nog gepubliceerd – terwijl ze niet als violiste bekendstond! Dat bewijst dat ze serieus werd genomen als scheppend musicus.
Natuurlijk gaan we niet voorbij aan het allermooiste deel van dit verhaal: Franziska en Ludwig samen! Hoe het destijds geklonken heeft, daar kunnen we alleen maar naar raden. Gelukkig hebben we wel opnames van twee aria’s die voor hen geschreven zijn, afkomstig uit L’Europa riconosciuta van Salieri en Günther von Schwarzburg van Ignaz Holzbauer (een opera waar we trouwens eerder stukjes van gedraaid hebben). De hoboïst en sopraan in deze opnames zijn niet getrouwd; in die zin blijft het helaas surrogaat…
Tot slot draaien we nog muziek van Franz Danzi. Want laten we niet vergeten: Franziska had ook nog een op hoog niveau componerende broer! Ook hem zijn we al eens eerder tegengekomen, in een speciaal aan hem gewijde aflevering. Nu heeft hij een bijrol, zij het wel een belangrijke.
Afspeellijst
- Ludwig August Lebrun, Hoboconcert nr. 2 in g
- Antonio Salieri, “Quando più irato freme” (uit L’Europa riconosciuta)
- Ignaz Holzbauer, “Der glänzende Himmel” (uit Günther von Schwarzburg)
- Franziska Lebrun-Danzi, Sonate voor viool en klavier in Es, opus 1/2
- Franz Danzi, ouverture Wilhelm Tell
